COTG-52: Hoa Đỗ quyên

Recent Pages: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 12a, 12b, 13, 14, 14a, 15, 16, 17, 18,19,
20, 20a, 21, 22, 22a, 23, 24, 25, 26, 27, 27a, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34,35, 36,
37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55,

Hoa Đỗ quyên

Một loài hoa tự nhiên, đẹp rực rỡ với nhiều màu sắc rất đa dạng như trắng, tím, hồng, đỏ, vàng và cam …với tên gọi mỹ miều, thanh tao như:  Tú quyên, hồng quyên, bạch quyên, tím quyên, hoàng quyên … Đỗ quyên còn có tên là sơn thạch lựu, ánh sơn hồng, mãn sơn hồng, báo xuân hoa, thanh minh hoa, sơn trà hoa. Hoa nở thành từng cụm lớn rất đẹp.

Tên tiếng Anh : Rhododendron, (Azalea là một loài cũng thuộc trong họ cây đỗ quyên này)

Đỗ quyên là một loài hoa đa màu sắc sống ở vùng khí hậu ôn đới, vào cuối xuân đầu hè nắng ấm đủ mọi lứa tuổi đang đâm chồi nảy lộc xanh mướt, nở hoa tuyệt đẹp.

Nhiều loài đỗ quyên được trồng làm cây cảnh, hoa đỗ quyên từ lúc kết nụ đến khi nở hoa cũng khoảng ba tháng chúng mới tàn nên được rất nhiều người ưa chuộng, tuy nhiên đỗ quyên là loài hoa rất khó tính chỉ ưa vùng đất có khí hậu mát mẻ quanh năm, rất sợ nắng nóng, và môi trường nhiều nước. Không chỉ làm vật trang trí cây cảnh mà một số loài có tác dụng là một vị thuốc dân gian thông dụng.

Chi Đỗ quyên, danh pháp khoa học: Rhododendron (từ tiếng Hy Lạp: rhodos, “hoa hồng”, và dendron, “cây”), là một chi thực vật có hoa thuộc họ Thạch nam (Ericaceae). Đây là một chi lớn với khoảng 850-1.000 loài và hầu hết các loài đều có hoa rực rỡ.

Chi Đỗ quyên có đặc điểm là cây bụi và lớn, những loài nhỏ nhất cao chừng 10–100 cm, loài lớn nhất, R. giganteum, được ghi nhận là cao tới 30 m nhưng rất hiếm. Lá cây xếp theo hình xoắn ốc; kích thước lá có thể từ 1–2 cm tới hơn 50 cm, ngoại lệ là R. sinogrande có lá dài 100 cm. Đỗ quyên có thể là cây thường xanh hoặc cây rụng lá theo mùa. Ở một số loài, mặt dưới lá có phủ vảy hoặc lông tơ. Một số loài nổi tiếng vì hoa nở thành chùm lớn. Có các loài vùng núi có hoa và lá nhỏ, và một số loài nhiệt đới sống bám ở dạng tầm gửi.

Đỗ quyên là chi có phân bố rất rộng, xuất hiện ở hầu khắp Bắc bán cầu ngoại trừ các vùng khô hạn, và trải dài xuống Nam bán cầu ở Đông Nam Á và vùng bắc Australasia. Độ đa dạng loài cao nhất được tìm thấy ở vùng núi Himalaya từ Uttarakhand, Nepal và Sikkim tới Vân Nam và Tứ Xuyên, ở các vùng núi khác cũng có độ đa dạng cao như ở Đông Dương, Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan. Ngoài ra, có rất nhiều loài đỗ quyên nhiệt đới gốc Đông Nam Á và Bắc Úc. Người ta đã ghi nhận 55 loài ở Borneo và 164 loài ở New Guinea. Tương đối ít loài hơn có tại Bắc Mỹ và châu Âu. Người ta chưa tìm thấy đỗ quyên ở Nam Mỹ hay châu Phi.

Ở Việt Nam chỉ có vùng núi Sa Pa (tỉnh Lào Cai), Bạch Mã (thành phố Đà Nẵng), Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc), Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng) là những nơi có cây hoa Đỗ Quyên mọc tự nhiên. Riêng trong Vườn quốc gia Hoàng Liên đã có tới 30 loài hoa Đỗ Quyên được phát hiện.

Với loài cây này người trồng không được để chúng bị úng nước bởi rễ rất mỏng manh. Nếu có hơi thiếu nước một tí cây cũng không sao nhưng chỉ hơi thừa nước là cây sẽ chết ngay. Chính vì vậy người trồng phải chọn thời điểm sáng sớm hoặc chiều tối mới được tưới cây, chậu hoa phải luôn khô ráo thoát nước dễ dàng. Vào thời kỳ cây sinh trưởng, ra nụ, hoa cần tưới nước nhiều hơn. Trong những ngày trời hanh khô cần phun nước nhiều xung quanh lá, hoa, chậu và mặt đất để tăng độ ẩm không khí.

Đỗ quyên là quốc hoa của Nepal và biểu tượng hoa (state flower) của hai tiểu bang Washington (1959) và West Virginia (1903). Năm 1979, Azalea (một loài Rhododendron) cũng được tiểu bang Georgia chọn làm “state wildflower”.

Hoa đỗ quyên có một vị trí đặc biệt trong văn học Hàn Quốc. Có một bài thơ về hoa đỗ quyên được coi như là tiêu biểu của thơ ca cận đại Hàn Quốc: “Hoa đỗ quyên” cũng có ý nghĩa tương tự như bài thơ “Hai sắc hoa ti-gôn” của TTKh trong văn thơ Việt Nam.

Hình ảnh hoa đỗ quyên được đưa vào sử dụng rất nhiều trong drama Hàn.

Núi Yak tại Hàn Quốc nổi tiếng với nhiều loại thảo dược và là một địa điểm đẹp nhờ hoa đỗ quyên.

Hoa Đỗ Quyên
Bài thơ Jin-dal-lae (Kim So-wol 1902-1935 )

Dẫu anh chán bỏ chẳng đoái hoài,
Quay quắt, rời xa em.
Không một tiếng trách hờn, tiển anh đi nhẹ nhõm

Em hái hoa Đỗ quyên
Ở Ninh Biên, núi Nhược
Trải suốt lối đi dài

Bước chân anh,
Từng bước,
Giẫm lên hoa, hững hờ

Dẫu anh chán bỏ, chẳng đoái hoài
Quay quắt, rời xa em
Chết cả cõi lòng này, cũng không nhoà mắt lệ.

진달래 꽃 – 김소월
Lời dịch Nguyễn Long Châu – Tìm hiểu văn hoá Hàn Quốc

RHODODENDRO ARBOREUM – QUỐC HOA XỨ NEPAL

Ai đó từng nói, vẻ đẹp trọn vẹn của Nepal chỉ có thể nghiệm ra được sau khi bạn nhìn thấy những chùm đỗ quyên nở tươi tắn dưới những cây linh sam nơi xứ sở huyền thoại của những vị thần núi này.

Rhododendro Arboreum (Wiki)

Nepal có 30 loài Rhododendron với nhiều kiểu dáng, màu sắc và kích thước khác nhau. Và Rhododendron arboreum, tên địa phương là Lali Guras (tiếng Anh : “Rose Tree”), loài cây cao nhất (có thể đến 15m), hoa nở sớm và lâu nhất trong gia đình Rhododendron tại đây, được Nepal chọn làm quốc hoa. Lali Guras có nguồn gốc từ Bắc Trung bộ Ấn Độ, phân bố dọc xứ sở Nepal và ở nhiều độ cao khác nhau. Càng lên cao, hoa càng nở rực rỡ sắc màu, từ đỏ thẫm đến trắng ngà, tím, hồng, cam, vàng, kem, đốm…Ai đã ngắm cảnh núi đồi ngập tràn hoa đều thấy đây quả là những ấn tượng khó phai. Mùa đỗ quyên xứ Nepal nở đẹp nhất là mùa Xuân và chớm Hè. Lila Guras nở từ đầu tháng Hai đến giữa tháng Năm. Tháng 3, tháng 4 là thời gian đẹp nhất ở trung du, trong khi đó, tháng 5 và tháng 6 là đẹp nhất trên cao nguyên.

(Wiki)

Người dân bản xứ cho rằng uống một ngụm nước cốt hoa Lali Guras có thể hòa tan được xương cá mắc trong cổ họng. Nhiều người còn giữ hoa trong nhà sẵn phòng khi khẩn cấp. Hoa cũng được chưng nơi thờ các vị thần và được những phụ nữ miền núi cài trên tóc làm duyên. Người ta ăn cả hoa, có vị ngọt chua. Trẻ con thôn làng thích hút mật trong nhụy hoa. Gỗ cây dễ chặt, người dân dùng làm củi hay dụng cụ nhà bếp. Bột nhão giã từ lá non, dân làng đắp lên trán trị chứng đau đầu. Người ta còn sử dụng hương thơm của hoa.

Các nhà thực vật học đã chia ra đỗ quyên chính hiệu và một nhóm đỗ quyên đặc biệt mới đây gốc Âu Mỹ là giả đỗ quyên (Azalea) cũng được xếp vào Drododendron.

Ngày Tết, người ta chưng hoa đỗ quyên trong nhà với ý nghĩa mong cầu sự sung túc.

Những bông đỗ quyên tươi đẹp, rực rỡ, đầy sức sống rủ nhau quây quần thành một hình tròn nở trên ngọn. Quanh hoa là những chùm lá nhỏ, thon hình bầu dục, sáng bóng, lá mọc xoay quanh cành, tạo dáng như những bông hoa xanh. Lá xanh tươi, nâng đỡ, bao quanh, tôn sắc hoa thêm lộng lẫy.

ở Pháp, hoa đỗ quyên tượng trưng cho sự thành công, vinh quang. Và theo quan niệm Trung Hoa thì ý nghĩa của hoa đỗ quyên là sự dịu dàng, ôn hòa.

Hoa đỗ quyên còn là loài hoa minh chứng cho tình yêu vĩnh hằng, tình yêu chân thành.

Ngắm hoa đỗ quyên tưng bừng nở một cách đáng yêu, lòng người rộn ràng hơn, náo nức hơn.

Đỗ quyên- Cây Hoa thảo dược

Đỗ quyên không chỉ là một loài hoa cảnh đẹp, dùng để trang trí mà một số loài có tác dụng là một loại thảo dược rất công dụng.

Theo Y học cổ truyền hoa đỗ quyên có tác dụng trừ đàm, khử phong thấp, làm hết ngứa; vì vậy được dùng để chữa các chứng phong thấp, …

Lá đỗ quyên vị chua, tính bình, có công dụng thanh nhiệt, giải độc, có tác dụng cầm máu, trừ phong thấp, giảm đau nên được dùng trong chữa trị các chứng xuất huyết, viêm khớp, tổn thương do ngã, dị ứng, viêm khí phế quản…

Rễ đỗ quyên vị chua ngọt, tính ấm, có công dụng hòa huyết, trừ phong thấp, giảm đau; được dùng để chữa các chứng xuất huyết, viêm khớp…

Sau đây là một số bài thuốc dùng đỗ quyên:

– Trị vết thương do ngã: Nếu đau nhức nhiều, dùng lá đỗ quyên tươi giã đắp vào nơi đau; hoặc lấy lá đỗ quyên khô tán bột rắc vào vết thương để cầm máu. Nếu bầm giập, sưng tấy nhiều, dùng lá tươi đỗ quyên cùng nghệ vàng lượng vừa đủ dùng, giã nát chế thêm chút rượu để đắp bó vào nơi thương tổn. Kết hợp lấy rễ đỗ quyên 20-30 g, sắc lấy nước uống ngày 3-4 lần.

– Chữa bất tỉnh do quá sợ hãi, hay bị chấn thương cơ học: Dùng rễ đỗ quyên, bỏ vỏ thô bên ngoài rễ, sấy khô, tán bột. Sau đó lấy một ít bột này thổi vào mũi người bệnh.

– Chữa mụn nhọt và viêm loét vùng gáy: Lấy lá đỗ quyên và lá trắc bách diệp còn tươi giã nát, trộn với lòng trắng trứng gà, cùng mật ong rồi đắp lên vùng bị tổn thương.

– Chữa ung nhọt và viêm loét phần mềm: Lấy cành hoặc lá non đỗ quyên giã nát và đắp lên chỗ đau.

– Chữa viêm phế quản mạn: Lá đỗ quyên 30 g, lá nhót 15 g, rau diếp cá 24 g. Sắc lấy nước uống ngày 3-4 lần trong vài ngày.

– Chữa chảy máu mũi: Hoa đỗ quyên 15 g, rễ đỗ quyên 15 g. Sắc lấy nước uống trong ngày.

♦ Lưu ý: Những Thông tin trên mang tính chất tham khảo, để việc điều trị bệnh của bạn có hiệu quả cao nhất bạn nên tham khảo ý kiến của Bác Sĩ trước khi áp dụng!

Ðộc tố trong hoa đỗ quyên

Trong một số loài đỗ quyên có chứa độc tố mang tên andromedotoxin và arbutin glucosit.

Theo các nghiên cứu, một lượng từ 100 – 225g lá đỗ quyên đủ để gây ngộ độc nặng cho trẻ em 25kg.

Người bị ngộ độc do loại cây này thường có triệu chứng buồn nôn, chảy nước dãi, nôn mửa, uể oải, chóng mặt, khó thở, mất cân bằng.

Vì thế, tránh trồng hoa đỗ quyên trong nhà, nhất là các gia đình có trẻ nhỏ nhằm tránh nhầm lẫn khi ăn phải.

♦ Tuy nhiên đỗ quyên cũng là một loài cây có thể hút khí độc trong nhà vì chúng hấp thụ chủ yếu là chất formaldehyde – tìm thấy trong nhiều loại vật liệu dán tường, lớp cách nhiệt…. Có thể vì thế mà hoa đỗ quyên lại trở thành độc hại chăng!

HOA ĐỖ QUYÊN

Anh về đọc lại dòng thơ cũ
Thoáng nét bên đời hoa Đỗ Quyên
Gặp em bụi phấn vương trên áo
Năm tháng theo về anh có quên !

 9/2001
VÕ VĂN HOA

Kỹ thuật chăm sóc Ðỗ Quyên

Để hoa to và đẹp thì cần bón một lượng phân phù hợp, cách bón phân hợp lý mà theo kinh nghiệm của nhà vườn là: Phân khô bón ít, phân nước pha loãng. Thông thường chỉ bón phân với các cây từ hai năm tuổi trở lên. Đối với cây 2-3 năm tuổi thì chỉ bón từ cuối xuân đầu hè, cứ 10-15 ngày bón một lần phân loãng. Đối với cây từ 4 năm trở lên, mỗi năm bón 2 lần phân khô vào mùa xuân và mùa thu, giữa tháng 6 thì bón một lần phân P, K. Sau tháng 6 thì ngừng bón phân, đến khi tàn, cây mọc cành mới có thể bón nước phân loãng.

Một số chú ý khi bón phân và chăm sóc:

– Không nên bón nhiều phân vào mùa hè để tránh vàng lá, rụng lá. Ðôi khi bệnh vàng lá là do thiếu sắt: Bệnh này thường xuất hiện ở cây trồng trên đất kiềm. Với loại bệnh này thì chỉ cần bổ sung thêm sắt sunfat là được. Có thể bổ sung theo 2 cách là tưới hoặc phun.

– Mùa hè cây sinh trưởng bình thường và đang bước vào giai đoạn sinh trưởng thực thì có thể bón 1-2 lần Ca3(PO4)2 + Ca(HPO3) thúc đẩy ra nụ hoa. Sau mỗi lần bón phần cần tăng cường tưới nước. Sau mùa đông không cần bón phân.

– Hàng năm phủ xung quanh gốc cây với 2-5 inch chip vỏ cây thông hoặc lá thông để bảo vệ rễ cạn, giữ lại độ ẩm đất, và giữ cho đất ướt (giữ lớp phủ một vài inch khỏi thân cây). Thiếu nước sẽ làm giảm sự hình thành nụ hoa.

-Nên trồng cây trong ánh nắng mặt trời đầy đủ để tăng hoa và tránh những vấn đề nấm mốc. Cây bụi cần tối thiểu là 6 giờ nắng hàng ngày, kế hoạch ở nơi có thể chắn gió. Nếu bị cơn gió lạnh, chồi của cây sẽ bị khô và chết.

– Không tỉa cây bụi vào mùa xuân.
– Trên cây già hay trẻ, chỉ đơn giản là snap off cuống hoa bằng cách uốn cong chúng hơn cho đến khi thoát khỏi thân cây. Hãy cẩn thận không để gây thiệt hại chồi tăng trưởng tại các cơ sở của mỗi cuống hoa.

May 12 – 2014

Photos: hannahlinhflower
Words: LSV tổng hợp từ Wiki & Internet

Tài liệu tham khảo:

♦ The Old Farmer’s ALMANAC
♦ The National Gardening Association 
♦ Wiki: Hoa Đỗ quyên, Đỗ quyên arboreum
♦ TÌM HIỂU VỀ ĐỖ QUYÊN/ÐQQ
♦ YKHOANET

Trở về đầu trang ( back to top)

Chuyển đến trang : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 12a, 12b, 13, 14, 14a, 15, 16, 17, 18,19,
20, 20a, 21, 22, 22a, 23, 24, 25, 26, 27, 27a, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34,35, 36,
37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55,